Feydeau

Is een komedie eigenlijk wel om te lachen? Zeer zeker, vond de boze toeschouwer, die niet gelachen had en zijn geld terugeiste. Maar op de keper beschouwd zijn vele situaties in bijvoorbeeld relatiekomedies vooral gruwelijk. De auteur in kwestie besliste alleen om daar de draak mee te steken. Een straffe komedie kan daarom harder zijn dan een treurspel. Een straffe komedie is koud. Ze laat ons letterlijk niet de kans om het aan ons hart te laten komen. Ze staat niet toe dat we na alle tragiek toch enigszins gelouterd de zaal verlaten. We worden gedwongen te lachen met de ellende.

Het werk van de Fransman Georges Feydeau (1862-1921) is daar een klassiek voorbeeld van. Hij debuteert in 1882 met Par la fenêtre (Door het raam), en zal de volgende drie decennia tientallen stukken afvuren vol dwaze en getergde mannen, domme en venijnige echtgenotes, verschrikte gasten en onverschillig personeel. De huiselijke situaties zitten vol grofheden en seksuele toespelingen, maar zijn dubbelzinniger en kritischer dan men op het eerste zicht zou denken. Vooral in zijn latere stukken is het burgerlijke leven voor Feydeau een gekkenhuis (het zal niet echt verbazen dat hij in een psychiatrische inrichting is gestorven). Wie ze leest, wordt onmiddellijk aangestoken door de combinatie van ambacht en misantropie. Je zou er zo mee aan de slag willen.

Toch worden er vandaag veel minder komedies gespeeld dan vroeger. Dat heeft meerdere oorzaken, maar dit is er zeker één van: we zijn eraan gewend geraakt dat genres en vormen zich niet meer zuiver voordoen, maar gemengd worden. Dat is verrassender. Komedies laten nauwelijks plaats voor verwarring, ontroering, vervreemding, stilte. Het zijn lawaaierige, totalitaire machines, die meedogenloos op de lach uit zijn.

Voor het maken van ‘onze' Feydeau hebben we ons zowel laten leiden door de aanstekelijkheid van Feydeau zelf, als door onze zin voor avontuur. Anders gezegd: we spelen wel degelijk een stuk van hem, de anale komedie Het laxeermiddel (1907), maar we zijn ook op zoek gegaan naar andere teksten. We wilden fantaseren over de onzichtbare kant van zijn personages. Over hun innerlijk. Over die momenten waarop ze trachten op adem te komen. We wilden laten horen hoe het klinkt als de verbale terreur is stilgevallen.
In de wereld van Feydeau is er zo goed als geen plaats voor schoonheid en kwetsbaarheid. Misschien hebben we dat, zonder het zelf haast te merken, een klein beetje willen compenseren.

Bart meuleman